Atrakcje Biebrzańskiego Parku Narodowego

 

1. Rezerwat Czerwone Bagno i Grzędy

Czerwone Bagno, to obszar ochrony ścisłej o powierzchni 2569 ha położony w środkowym basenie BPN (naprzeciw wsi Wroceń). Przez Czerwone Bagna prowadzi 5 szlaków turystycznych oraz jedna 700-metrowa ścieżka dydaktyczna kończąca się platformą widokową. Sam obszar ochrony ścisłej nie jest udostępniany turystycznie. Czerwone Bagna jako pierwotny obszar bagienny dają schronienie wielu gatunkom ssaków i ptaków. Jest ostoją m.in. łosia, jelenia, sarny, wilka, rysia. Gniazdują tam bieliki, orły przednie, orliki krzykliwe, a nawet grubodziobe, sowy błotne, puchacze, żurawie, cietrzewie oraz wiele innych. Cennym walorem Czerwonego Bagna są nie tylko naturalne warunki siedliskowe zwierząt, ale również unikalna szata roślinna.  Występują tam gatunki roślin objęte ścisłą ochroną: brzoza niska, goryczka wąskolistna, kruszczyk błotny, rosiczka okrągłolistna, storczyk szerokolistny, gnidosz królewski, skalnica torfowiskowa.

Tereny te mają też ciekawą historię. Pomimo trudnych warunków do gospodarzenia powstała tu wieś Grzędy. W czasach rosyjskich represji i zsyłek na Sybir część z represjonowanych osób w porozumieniu z Rosjanami i w zamian za zaniechanie zsyłki mieli znaleźć w Polsce równie niegodziwe warunki i tam zamieszkać. Z racji niedostępności terenu Grzędy były też miejscem schronienia uczestników powstań narodowych i walk partyzanckich. Miało to niszczycielski wpływ na samą wieś. Za współpracę z partyzantami Niemcy 16 sierpnia 1943 spalili całą wieś i rozstrzelali 36 mieszkańców, w tym 14 dzieci. Resztę mieszkańców wywieziono na przymusowe roboty do III Rzeszy. Wieś nigdy się nie odbudowała. Obecnie pozostały tylko po niej zdziczałe sady i fundamenty domostw.

 

2. Terenowy Ośrodek Edukacyjny w Osowcu-Twierdzy

W Osowcu-Twierdzy, bo tak nazywa się osada znajdująca przy Twierdzy Osowiec, swoją siedzibę ma Biebrzański Park Narodowy. Warto tam na początek pojechać, odwiedzić punkt informacji turystycznej i salę ekspozycyjną. Po wizycie w siedzibie parku polecamy wycieczkę w teren. Do zwiedzania przygotowane zostały dwie ścieżki:

Ścieżka przyrodniczo-historyczna  (znaki czerwone 2km)

Rozpoczyna się w Osowcu Twierdzy przy siedzibie BbPN. Następnie mija osiedle wojskowe i zagłębia się w kompleks leśny. Po drodze można odnaleźć wiele krzewów posadzonych tu jeszcze w czasie budowy twierdzy m.in. jako rośliny ozdobne. Jednym z nich jest berberys pospolity. Na trasie znajduje się 12 punktów przystankowych z tablicami informacyjnymi, trzy schrony bojowe i wieża widokowa na “Górze Skobla”.  Teren, po którym prowadzi ścieżka, jest nieodłącznie związany z historią. W 1882 roku rozpoczęto tu budowę pierwszych  umocnień Fortu I Twierdzy Osowiec. Budowę wszystkich fortów (trzy pozostałe są położone w promieniu kilku kilometrów) zakończono w 1892 roku. Obszar po którym biegnie ścieżka, nazywany jest Górą Skobla. Jej nazwa pochodzi od nazwiska rosyjskiego oficera M. Skobielewa. Z wieży widokowej usytuowanej na Górze Skobla rozciąga się malowniczy widok na koryto rzeki. Wieża w okresie wiosennym stwarza wspaniałe warunki do obserwacji ptaków.

Ścieżka edukacyjna „Kładka” (znaki zielone 2,2km)

Rozpoczyna się przy moście na Kanale Rudzkim (parking przy szosie Białystok-Grajewo). Zaraza przy parkingu znajduje się punkt widokowy. Po przejściu na drugą stronę ruchliwej drogi zaczyna się drewniana kładka, o długości około 1 km, która prowadzi wzdłuż zakrzaczeń wierzbowych i szuwarów w bliskim sąsiedztwie Biebrzy. Na ścieżce znajdują się dwie wieże widokowe i dwa pomosty obserwacyjne oraz kilka tablic z opisami przyrodniczo-historycznymi. Trasa kończy się w pobliżu Fortu II (Zarzecznego) carskiej twierdzy z końca XIX wieku.

 

3. Szlak pieszy GUGNY – BARWIK – 9,5 km – szlak czerwony. Uwaga okresowo bardzo trudny!!!
Rozpoczyna się nieopodal wsi Dobarz i prowadzi przy parkingu Barwik do wieży widokowej na “Grądziku Występ”, nad rzeką Kosódką. Stąd dalej przez uroczysko Kaliszek prowadzi do wsi Gugny. Trasa kończy się na “Carskiej Drodze” przy przystanku PKS.
Szlak od wieży widokowej “Barwik” do wsi Gugny zalecamy pokonywać pod opieką licencjonowanego przewodnika po BPN. Odcinek ten oznakowany jest na tyczkach, z powodu braku drzew i punktów charakterystycznych, dlatego też nie wszyscy turyści są w stanie odnaleźć w porę znaki szlaku. Bardzo utrudnione jest też odnalezienie tyczek na odcinkach zakrzaczonych i porośniętych trzciną.
Nie polecamy też tego szlaku osobom mającym problemy z orientacją w otwartym terenie.
Celem ułatwienia przejścia trasy zamieszczamy szczegółową mapę szlaku wraz z numerami tyczek umiejscowionych w terenie. Zalecamy też pobranie współrzędnych trasy szlaku z opisem.

 

4. Ścieżka edukacyjna “Grobla Honczarowska” – 3,3 km

Trasa rozpoczyna się przy “Carskiej Drodze” i prowadzi w głąb torfowisk w kierunku rzeki Biebrzy. Na 3,3 km znajduje się wieża widokowa przy łące tzw. “Batalionowej”, gdzie realizowany jest projekt czynnej ochrony przyrody. Kończy się tuż za wieżą widokową. Trasa powrotna jak wyżej.

 

5. Ścieżka edukacyjna “Wokół Fortu IV Twierdzy Osowiec” – 4,5 km

Ścieżka znajduje się w odległości 7 km od Centrum Edukacji i Zarządzania BbPN w Osowcu-Twierdzy. Parking na początku ścieżki znajduje się przy Carskiej Drodze, ok. 4,2 km od skrzyżowania od drogi krajowej nr 65 z drogą powiatową nr 670, w kierunku na Mężenin. Ścieżka ma długość 4200 m. Czas zwiedzania: od 2 do 4 godzin.

 

6. Ścieżka edukacyjna “Długa Luka” – 0,4 km

Ścieżka znajduje się w o.o. Brzeziny. Bierze swój początek przy “Carskiej Drodze”, w połowie drogi pomiędzy wsiami Laskowiec i Dobarz. Ścieżka to kładka, która prowadzi 400 m w głąb największego na Bagnach Biebrzańskich kompleksu torfowisk niskich. Las ciągnący się wzdłuż “Carskiej Drogi” otwiera się tu szeroką luką, odsłaniając widok na bezkresne turzycowiska. Dzięki kładce i wybudowanych pomostach widokowych możemy z bliska obserwować faunę i florę torfowisk niskich. Około 1,5 kilometra przed „Długą Luką”, jadąc od strony Twierdzy Osowiec, przy carskiej drodze znajduje się wieża widokowa z której rozciąga się widok na Bagno Ławki. To jedno z najbardziej dziewiczych miejsc w parku i jedno z najbardziej ulubionych miejsc łosi. Przez wiele lat odbywały się to mistrzostwa w koszeniu bagiennych łąk.

 

7. Ścieżka edukacyjna „Biały Grąd” – 3,2 km

Ścieżka prowadzi groblą od miejscowości Mścichy do pola namiotowego i wieży widokowej na suchym wyniesieniu mineralnym zwanym Biały Grąd. Długość ścieżki wynosi 3,2 km w jedną stronę, powrót odbywa się tą samą drogą. Na trasie ustawione są 3 tablice edukacyjne, prezentujące walory przyrodnicze tych terenów.

 

8. Kładka turystyczna Jałowo – Nowy Lipsk (2,5 km)

Zwiedzanie można zacząć od strony Jałowa (parking przy drodze wojewódzkiej nr 673 Dąbrowa Białostocka – Lipsk) lub od strony Nowego Lipska. Drewniana kładka prowadzi przez las, malownicze łąki i tereny podmokłe. Najciekawszym punktem jest przeprawa przez rzekę Biebrzę samoobsługowym, ruchomym pomostem.

 

9. Twierdza Osowiec

Twierdza Osowiec została zbudowana przez Rosjan w latach 1882-1915 w zwężeniu doliny Biebrzy nieopodal wsi Osowiec. Składała się z czterech fortów: fortu 1 Centralnego, fortu drugiego Zarzecznego, fortu trzeciego Szwedzkiego oraz fortu czwartego Nowego. Obecnie spośród czterech fortów tylko dwa są w stanie – Fort Centralny i Fort Szwedzki. Pozostałe forty zostały zniszczone podczas działań wojennych i wejście na ich teren jest bardzo niebezpieczne. Do zwiedzania udostępniona jest część „naziemna” twierdzy oraz jej tajemniczych podziemi. Twierdza Osowiec wybudowana została dla ochrony zachodnich granic cesarstwa rosyjskiego. W czasie I wojny światowej wszelkie próby zdobycia jej przez Niemców skończyły się fiaskiem. W związku z ogólną sytuacją na froncie, dowództwo rosyjskie rozkazało wycofać wojska na nową rubież obrony. Załoga, po ponad 6 miesiącach walki opuściła forty, przed ewakuacją wysadzając część budowli w tym prawie w całości Zarzeczny. W 1919 roku twierdzę przejęło Wojsko Polskie wykorzystując ją m.in. jako siedzibę Centralnej Szkoły Podoficerskiej Korpusu Ochrony Pogranicza. W kampanii wrześniowej nie odegrała żadnej roli. Przez Wojsko Polskie obsadzona została powtórnie w 1953 roku.

Dostępność obiektu dla turystów:

Zwiedzanie Twierdzy i Muzeum możliwe od poniedziałki do piątku w godzinach od 10:00 do 15:00 (ostatnie wejście 13:00) wyłącznie w przewodnikiem. Wskazane jest mieć przy sobie dowód osobisty. Czas zwiedzania, to około 2 godzin. Organizatorem zwiedzania jest Osowieckie Towarzystwo Fortyfikacyjne. Zalecana jest wcześniejsza rezerwacja telefoniczna 600 941 954

 

10. Góra Strękowa

Góra Strękowa, to wzniesienie we wsi Strękowa Góra nieopodal Wizny, to jedno z wyjątkowych miejsc pamięci w Polsce. Upamiętnia bowiem bitwę z kampanii wrześniowej, która odbyła się w dniach 07-10 września między wojskami polskimi, którymi dowodził kapitan Raginis, a wojskami hitlerowskimi pod dowództwem Heinza Guderiana. Z powodu ogromnej dysproporcji sił na korzyść najeźdźcy (40:1) i jednocześnie bohaterskiego oporu, jaki stawili polscy żołnierze, miejsce to ochrzczono „Polskimi Termopilami”.  Kapitan Raginis po heroicznej walce zdetonował finalnie siebie i schron ostatnim granatem nie chcąc dać się pojmać. Na Górze Strękowej, z której rozciąga się piękny widok na dolinę Biebrzy i Narwi, znajduje się krzyż upamiętniający walkę. Jest tam też grób kapitana Raginisa. Powstał w 2001 roku, po zidentyfikowaniu dzięki badaniom DNA znalezionych na górze szczątków. Miejsce pamięci zwiedzać można przez cały rok. Obok krzyża i grobowca są też ruiny schronu. Koło nich jest tablica informacyjna.

 

11. Kanał Augustowski 

W Dębowie nad Biebrzą znajduje się pierwsza z 18 śluz Kanału Augustowskiego. To tu zaczynała się droga wodna, która w latach 30 XIX wieku połączyła dorzecze Wisły, przez Biebrzę i Narew, z dorzeczem Niemna, a od Niemna poprzez Kanał Widawski do Bałtyku.  Kanał Augustowski wraz ze śluzami powstał w latach 1824-1839. Jako szlak handlowy miał uniezależnić Królestwo Polskie od ceł dyktowanych przez Prusy. Projektantem i pierwszym wykonawcą kanału był płk Ignacy Prądzyński. Kanał ma 103 km długości, w tym 82 km w granicach Polski i 21 km na terytorium Białorusi. Na szlaku Kanału Augustowskiego znajduje się 18 śluz (14 po polskiej stronie, 1 w pasie granicznym i 3 po stronie białoruskiej). Po drodze znajduje się 12 jezior. Różnice poziomów pomiędzy poszczególnymi zbiornikami wynoszą od 0,8 do 9,8 m. W 1968 r. Kanał Augustowski został wpisany do rejestru zabytków, a decyzją Prezydenta RP w 2007 r. stał się Pomnikiem Historii.

 

12. Zabytki architektury drewnianej – lamusy w Kalinówce Kościelnej i Knyszynie

Miłośnikom starego budownictwa drewnianego (taki jak my) polecamy obejrzeć stare lamusy znajdujące się we wsi Kalinówka Kościelna oraz miasteczku Knyszyn. Lamus plebański w Kalinówce Królewskiej został wybudowany jako budynek gospodarczy w II połowie XVIII wieku. Posiada dwie kondygnacje, z podcieniami w obu kondygnacjach, z charakterystycznymi zastrzałami ciesielskimi przypominającymi arkady. Jest przykładem znakomitej wiejskiej architektury drewnianej. W roku 1927 budynek przeszedł gruntowny remont. Wówczas obrócono go o 90 stopni. Po II wojnie światowej pełnił funkcję mieszkalną, gdy w bocznych ścianach wycięto otwory na okna. Ówcześni mieszkańcy doprowadzili do jego pożaru. Spłonęły dach i słupy. Dwukrotnie remontowany z zachowaniem pierwotnego kształtu. Obecnie w budynku mieści się niewielka ekspozycja Izby Regionalnej, czyli małe muzeum stworzone dzięki mieszkańcom Kalinówki Kościelnej, którzy podarowali eksponaty.

Lamus w Knyszynie wybudowano w 1818 roku. Zabudowa plebańska, w skład której wchodził, składała się drewnianej plebanii, dwóch lamusów, stodoły, wozowni i domu dla wikariusza. Podczas wojen lamus nie uległ zniszczeniu. W 1953 budynek przeszedł remont. Wymieniono wówczas zmurszałe części ścian, naprawiono belki podcieni, wzmocniono konstrukcję dachową, a dach pokryto gontem. Kolejny remont w 1996 r. obejmował naprawę ścian i położenie ponownie nowego gontu.  W roku 2017 budynek został przesunięty bliżej ulicy Kościelnej oraz wykonano niezbędne naprawy.

 

13. Centrum Trzech Kultur w Suchowoli

Centrum Trzech Kultur w Suchowoli, to muzeum połączone z punktem Informacji Turystycznej. Na piętrze budynku zorganizowano trzy pomieszczenia odnoszące się do historii Polaków, Żydów i Tatarów.

Pl. Kościuszki 5D, 16-150 Suchowola, tel. 607 970 213

 

14. Park Kulturowy Korycin-Milewszczyzna 

Park Kulturowy Korycin-Milewszczyzna bazuje na trzech zabytkach: pozostałościach wczesnośredniowiecznego grodziska, folwarku oraz wiatraku przeniesionego ze wsi Jatwieź Duża. Można tam poznać życie ludzi z okolicznych terenów na przestrzeni tysiąca lat: jak żyli, co jedli, czym się zajmowali, jak wykorzystywali len i skóry, jak produkowali i przechowywali żywność.

Milewszczyzna, 16-140 Korycin, tel. 517 142 438

 

15. Muzeum Lipskiej Pisanki i Tradycji w Lipsku 

Głównym celem powstania muzeum było zachowanie bogatej tradycji regionu związanej z pisanką. Oprócz wystawy pisanek odbywają się tam również warsztaty rękodzieła ludowego. Ponadto w skład muzealnej ekspozycji wchodzą zbiory historyczne, obrazujące siedem wieków historii miasta i okolicy. Wystawa etnograficzna ukazuje dawny wygląd izby wiejskiej oraz narzędzia rolnicze i sprzęty domowego użytku.

Rynek 2, 16-315 Lipsk, tel. 502 114 932, 503 552 322

 

16. Izba Pamięci bł. ks. Jerzego Popiełuszki w Suchowoli 

Izba muzealna mieści się na plebanii parafii św. Apostołów Piotra i Pawła w Suchowoli. W zbiorach znajdują się pamiątki po kapłanie, m.in. jego portrety, zdjęcia, legitymacja szkolna oraz stół z prosektorium, na którym dokonano sekcji zwłok zamordowanego.

Pl. Kościuszki 3, 16-150 Suchowola, tel. 85 712 41 28, 605 237 607

 

17. Centrum Tradycji Mleczarstwa – Muzeum Mleka w Grajewie 

Jest to pierwsza tego typu placówka w Polsce, multimedialna, której ekspozycja opiera się na interakcji z odwiedzającymi. Całość podzielona na konkretne strefy, które w sposób narracyjny opowiadają o mleku oraz tradycji jego przetwórstwa.

Ul. Konstytucji 3 Maja 36, 19-200 Grajewo, tel. 86 262 10 67